Kinh nghiệm học tiếng Anh của GS. Nguyễn Tuấn

MB+ - Câu chuyện của tôi có lẽ khác với nhiều bạn hiện nay (vì tôi tự học tiếng Anh là chính, do thời trung học tôi học tiếng Pháp). Tuy tiếng Anh của tôi vẫn chưa tốt mấy, nhưng đủ để nói chuyện và viết lách cho thiên hạ hiểu.

Thật ra, từ ngày qua Úc đến nay, tôi chẳng bao giờ có dịp học tiếng Anh một cách bài bản trong trường lớp. Tôi bắt đầu tự học. Nói đúng ra, tôi bắt đầu tự học từ lúc còn trong trại tị nạn bên Thái Lan. Lúc đó, tôi làm thiện nguyện trong một thư viện trong trại tị nạn do một dòng tu người Mĩ điều hành, suốt ngày chỉ lo sắp xếp sách vở cho thứ tự, và sếp tôi là một người Khmer. Anh chàng Khmer này rất giỏi tiếng Anh và tiếng Pháp, còn tôi thì dốt tiếng Anh, nên bị anh ấy xem thường là dễ hiểu.

Nhưng chính thái độ xem thường của anh sếp đó là động cơ cho tôi phải học tiếng Anh. Tôi thề với lòng là một ngày nào đó "Mày sẽ biết ai là ai", và thế là tôi lao vào học sau những giờ bận rộn với công việc. Anh Ẩn là người Việt Nam tiêu biểu: ham học và chịu khó học. Anh ấy nói với tôi là học tiếng Anh thì phải HỌC TỪNG CHỮ, và phải học từ cái gốc, chứ học kiểu của tôi (quan tâm đến văn phạm) là không ổn. Mỗi ngày, chúng tôi đố nhau chữ này có nghĩa là gì, xuất phát từ đâu, dùng ra sao, v.v. Thời còn trẻ hay đố nhau theo kiểu VN, và đó cũng là động lực để biết thêm. Học mà có bạn thì phải nói là rất lợi hại. Không đầy 6 tháng là tôi đã tự thấy mình rất khá và có khả năng "đương đầu" với anh sếp Khmer. Chúng tôi lúc đó thỉnh thoảng đố anh ta vài chữ, và anh ta bí, thế là chúng tôi khoái chí cho rằng mình hơn người!
Kinh nghiệm của tôi gói gọn trong 4 điểm: từ điển & trầm mình trong tiếng Anh, học từng chữ một, mạnh dạn nói, và học từ báo chí & truyền thông.

1. Có một cuốn từ điển Anh – Anh, và một cuốn sách hướng dẫn sử dụng tiếng Anh.

Phải có một cuốn từ điển tốt để học tiếng Anh. Quên đi những từ điển Anh – Việt, hay tệ hơn nữa là Việt – Anh! Tìm một cuốn từ điển Anh – Anh. Một từ điển tốt có thể ví như kinh thánh! Thời còn ở trại tị nạn, tôi may mắn tiếp xúc cuốn từ điển LONGMAN, và tôi thích cuốn này ngay từ ngày đầu. Hình như cuốn này được soạn cho người nước ngoài (tức không dùng tiếng Anh như tiếng mẹ đẻ). Từ điển giải thích thật rõ ràng về ý nghĩa của chữ, cách dùng như thế nào, và cách phát âm. Thời đó, rất hiếm có một cuốn từ điển nào đầy đủ và thực tế như Longman. Sau này khi sang Úc và cho đến nay tôi vẫn dùng Longman làm từ điển.
thẻ học tiếng anh
2. Học từng chữ và học từ gốc

Mỗi ngày, cố gắng học một chữ tiếng Anh. Nhưng phải học cẩn thận và học cho hết chữ đó. Tôi muốn nói đến ngoài việc học để biết nghĩa của chữ đó, còn phải học (a) nguồn gốc của chữ này đến từ đâu; (b) những biến thể tính từ, động từ, danh từ của chữ; và (c) cách sử dụng như thế nào. Chẳng hạn như học chữproduce (động từ và danh từ), cần phải học thêm những biến thể như production, product, productive, v.v. phải học cho thật kĩ và biết tận ngọn ngành của chữ. Từ điển Longman rất có ích cho việc học này. Do đó, nói là học một chữ một ngày, nhưng thật ra là có khi học được 10 chữ. Cách học này rất tốt, vì nó giúp cho chúng ta có căn bản tốt và biết chữ từ gốc chứ không phải từ ngọn. Biết cái gì từ gốc vẫn hay hơn biết từ ngọn.

Ngữ vựng cực kì quan trọng. Theo tôi, có một kho tàng ngữ vựng tốt còn có giá trị hơn là am hiểu cú pháp và văn phạm. Thời gian chúng ta có thể tiếp thu ngữ vựng có hạn, còn thời gian chúng ta học văn phạm thì không giới hạn. Do đó, tranh thủ mọi cơ hội để học ngữ vựng.

3. Mạnh dạn nói

Học tiếng Anh là phải học nói. Nhưng một trong những điểm yếu của người Việt là chúng ta phát âm không tốt, từ đó dẫn đến ngại nói chuyện, vì sợ người đối diện không hiểu. Cá nhân tôi cũng trải qua kinh nghiệm này khi còn làm trong nhà bếp. Những ngày đó, tôi rất yếu về tiếng Anh và nói nhiều khi chẳng ai hiểu, nên cứ mỗi lần có điện thoại reo là tôi rất … sợ. Sợ trả lời vì mình nói mà bên kia không hiểu thì rất phiền phức cho công việc. Nhưng anh bạn làm chung biết điểm yếu đó và muốn giúp tôi, nên cứ mỗi lần điện thoại reo, anh ta chỉ tôi phải nghe và trả lời điện thoại. Ấy thế mà vài lần tôi quen, quen với những câu chữ mình phải/nên nói khi bắt điện thoại, quen với phát âm, quen với chữ trong nghề (lúc nào cũng học ngữ vựng), và quen với cách nhấn giọng, v.v. Từ quen tôi trở thành tự tin hồi nào không hay. Do đó, bài học tiếng Anh có hiệu quả là phải mạnh dạn nói. Nói sai thì sửa. Nói người ta không hiểu thì nói lại. Nói chữ nào người ta không rõ thì mình đánh vần cho họ hiểu.

Tôi cũng phải mở ngoặc để chia sẻ một kinh nghiệm lí thú ở đây về chuyện phát âm. Có một số người ngoại quốc, vì lí do nào đó (có thể muốn trêu chọc hoặc muốn làm nhục) nên giả bộ họ không hiểu mình nói. Cách họ làm thường là “I beg your pardon” 2,3 lần, hoặc nghễnh tai làm như họ không nghe hay nghe mà không hiểu. Tôi có quá nhiều kinh nghiệm, nên chỉ cần nhìn qua là biết người không hiểu thật, hay là người muốn làm nhục mình. Họ đặc biệt thích làm điều đó (hạ nhục / trêu chọc) với các nạn nhân người Á châu. Nếu chúng ta tự tin rằng chúng ta nói rõ mà họ làm điều đó, thì chúng ta có thể nói thẳng cho họ biết “đừng chơi trò với tao”.trung tam hoc tieng anh

Tôi đã làm vài lần với vài người. Có một lần một tay người Úc, hắn cứ đưa cái tai gần tôi làm như hắn không hiểu tôi nói gì; cách tôi phản ứng là tôi thản nhiên ghé vào tai hắn và nói thật lớn để mọi người chung quanh nghe: “Tao nói cho hàng trăm, hàng ngàn người, và họ hiểu & ghi chép những gì tao nói. Vậy thì mày đừng có giả bộ không hiểu nhé. Cái trò này xưa lắm con ạ.” Một lần khác trong hội nghị, tôi cũng bị một người giả bộ “I beg your pardon” 2 lần dù tôi đã giải thích khá rõ và ban chủ toạ cũng đồng ý, nhưng đến lần thứ hai thì tôi mất kiên nhẫn và có phản ứng, tôi nói lớn: "Cả hội trường này gần 1000 người, ai cũng hiểu tao nói, những thuật ngữ tao dùng dân trong nghề đều biết, vậy mà mày không hiểu và không biết, tao nghĩ đó là vấn đề của mày chứ không phải vấn đề của tao, tao không có nhu cầu nói lại, ok." Đừng bao giờ tỏ ra thấp khi đối đầu với những kẻ muốn gây chuyện.

4. Học từ báo chí và truyền thông

Báo chí và truyền thông là phương tiện rất có ích để học phát âm. Thời 1980s, dĩ nhiên là chưa có internet, nên mỗi ngày tôi phải mua tờ nhật báo Sydney Morning Herald về, và đọc những bản tin chính. Đó là một tờ báo cực kì nổi tiếng và hay. Chắc chắn không bằng tờ New York Times, nhưng phong phú thì chẳng kém gì Los Angeles Times. Thông thường, mỗi bản tin thời sự, họ có dùng một vài chữ “mới” (mới với tôi), hay những chữ mang tính địa phương. Dĩ nhiên, tôi chưa đủ trình độ để hiểu hết nội dung bản tin, nhưng mò mẩm bằng từ điển thì cũng nắm được những bản tin chính. Chẳng hạn như có lần báo chí nói đến thái độ của đương kim thủ tướng lúc đó (Paul Keating) là recalcitrant. Tôi chẳng hiểu chữ này có nghĩa gì đến khi truy trong từ điển Longman. Nhưng mỗi ngày “khám phá” được một chữ mới như thế làm cho mình có lí do để vui sống và học tập.

Học từ những bài/sách chính luận. Văn chính luận khác với văn tin tức. Do đó, vấn đề không chỉ là đọc tin, mà học cách viết trong các bài chính luận. Những tay bỉnh bút viết chính luận thường là bậc thầy về tiếng Anh. Họ rất giỏi về viết và từ ngữ. Không chữ nào họ dùng trong bài viết là thừa. Có những người kì cựu như Alan Ramsey thì mỗi bài viết là mỗi bài học tuyệt vời cho tôi. Tôi học cách cấu trúc câu văn, dùng chữ cho tốt, và tinh tế. Sau này, khi hướng dẫn các bạn thế hệ sau về cách viết bài báo khoa học tôi vẫn lấy ví dụ của Alan Ramsey ra làm ví dụ.

Sau này, tôi còn học thêm một người khác về kĩ năng tiếng Anh: người đó là Samuel P. Huntington. Ông là một giáo sư chính trị học nổi tiếng của Mĩ. Nhưng ngoài chuyên môn đó, ông là một người viết văn tuyệt vời. Các bạn nếu có dịp nên tìm đọc những bài luận văn của ông ấy, và sẽ thấy từ cấu trúc ý tưởng, đến triển khai bằng tiếng Anh, tất cả đều xảy ra một cách logic.

5. Tránh cách nói Việt Nam, luyện cách nói Anh

Tôi đã nói ở trên là học từ từ điển Anh - Anh, tránh Việt - Anh! Một điểm rất quan trọng mà tôi thấy từ chính tôi và các bạn mới học tiếng Anh là thói quen dịch từ tiếng Việt sang tiếng Anh. Nói cách khác, mình nghĩ bằng tiếng Việt, rồi dùng đầu chuyển sang tiếng Anh bằng nói hay viết. Rất dở. Bởi vì học như thế thì mình chỉ là người Việt nói tiếng Anh. Phải học cách nói và viết của người Anh. Chẳng hạn như chúng ta có thói quen diễn giải nguyên nhân rồi mới đi đến kết luận, còn người Tây họ kết luận rồi mới nói nguyên nhân. Chú ý trong thư xin việc, người Tây đi thẳng vào vấn đề là nói mục đích xin việc, rồi mới lí giải lí do

Tuyệt đối vứt đi những cách nói rất "Việt Nam". Trong tiếng Anh những chữ hay khái niệm như "phát huy", "định hướng", "phấn đấu", "nghệ sĩ nhân dân", "bà mẹ anh hùng", "tạo điều kiện", "phân công", v.v. là rất xa lạ với người Tây. Nói ra mấy chữ đó chỉ tổ làm người ta cười mình.

6. Học là phải GHI CHÉP

Phải có sẵn tờ giấy hay cái note để viết xuống những gì hay ho trong ngày. Tập viết cho quen, để trước hết là nhập tâm, và sau là luyện chữ viết coi cho được. Mỗi lần đọc một văn bản viết tay của các bác sĩ trẻ, tôi rất giận trong lòng, vì họ viết chữ xấu quá.

Cũng trong thời còn ở trong trại tị nạn Thái Lan tôi may mắn tiếp xúc với cuốn Practical English Usage của Michael Swan, đúng là cuốn sách gối đầu giường của tôi. Viết xuống bằng tiếng Việt. Sau vài tháng tôi phát hiện quyển vở của mình đã trở thành một bản dịch của cuốn sách mình học! Bài học ở đây là cách học hay nhất là mình phải viết xuống những gì mình học

7. Đặt mục tiêu học mỗi ngày

Nguyên tắc học hành là phải có outcome – thành quả. Mỗi ngày phải học được một cái gì mới, hoặc là một chữ mới, hoặc là một câu văn hay, hoặc là một luật văn phạm, v.v. nhưng phải có một cái mới. Học mà không có cái mới thì rất dễ chán. Do đó, phải tự đặt mục tiêu outcome mỗi ngày như tôi vừa nói.

By Nguyễn Tuấn ​

>>Xem thêm: cấu trúc các loại câu điều kiện trong tiếng anh